De Utrechtse of Stichtse Vecht is een natuurlijke aftakking van de Rijn die rond 600 voor Christus ontstond. Dat maakt de Vecht ook een andere rivier dan bijvoorbeeld de Amstel en het Spaarne, die ik eerder overstak langs de Lijn van Dan. De Vecht is een ‘echte’ rivier met meanders, oeverwallen en komgronden. Door de continue aanvoer van water vanuit de Rijn bovenstrooms is het een historische transportas van belangrijke steden langs de Rijn naar de open zee. In eerste instantie via het Oer-IJ naar de Noordzee en later naar de voorlopers van de Zuiderzee. In de oudheid en de vroege middeleeuwen was het een belangrijke verkeersader voor Romeinen, Friezen, Franken en Denen.

De lijn richting het oosten gaat van het veenweidegebied rondom de Amstel naar het rivierengebied van de Vecht. De verbinding tussen beide rivieren ten zuiden van Amsterdam loopt via de Holendrecht, het Gein, de Gaasp, de Winkel en de Angstel. Welke kade of dijk je ook volgt: het water ligt boven het omliggende maaiveld. Je moet even goed kijken, want je hebt hier geen echte heuvels. Maar onder onze voeten, ingepakt in jongere lagen zand, veen en klei, ligt een bescheiden heuvellandschap.

Fysisch geograaf Dan Assendorp loopt van zijn geboortegrond op de oude duinen nabij Santpoort naar zijn huidige woonplaats op het rivierduin bij Duiven. Stap voor stap toont hij een dwarsdoorsnede van de fysische en historische geografie van Nederland. Aflevering 3.

Fysisch geograaf Dan Assendorp loopt van zijn geboortegrond op de oude duinen nabij Santpoort naar zijn huidige woonplaats op het rivierduin bij Duiven. Stap voor stap toont hij een dwarsdoorsnede van de fysische en historische geografie van Nederland. Hij vervolgt zijn weg via de 'Mooien Hel'.

Fysisch geograaf Dan Assendorp loopt van zijn geboortegrond op de oude duinen nabij Santpoort naar zijn huidige woonplaats op het rivierduin bij Duiven. Stap voor stap toont hij een dwarsdoorsnede van de fysische en historische geografie van Nederland.

Stroomopwaarts van de Kontermansbrug tussen Oldeholtpade en De Hoeve zijn de oude meanders van de Linde hersteld volgens het patroon op de historische kaart. Maar die kronkels moeten op hun plaats blijven liggen; het natuurlijke proces van erosie en sedimentatie krijgt geen kans.

Het zonnigste deel van Nederland is Zeeland. Genoeg reden dus om af te reizen naar deze zuidwestelijkste provincie. Dan moet je wel direct bepalen welk eiland het wordt en of je kiest voor een vaste oeververbinding die deel uitmaakt van de Deltawerken of een landverbinding. Een echte landverbinding zonder duidelijke dammen en bruggen is er voor de twee centrale Zeeuwse eilanden Walcheren en Zuid-Beveland pas sinds 1949. Vanaf Bergen op Zoom nemen we de A58. We dalen de Brabantse Wal af en komen in het ‘nieuwland’ van het voormalige Kreekrak – dit zijn op- en aanwassen die na de middeleeuwen zijn teruggewonnen op de zee. De Schelde-Rijnverbinding en het Bathse Spuikanaal, die we passeren, zijn een heel nieuwe doorsnijding van Zuid-Beveland. Net als het kanaal door Zuid-Beveland een stuk verderop, waar we via de Vlaketunnel onderdoor rijden.

Eigenlijk is Ens in de Noordoostpolder de uiterste grens van de IJssel. Hoe zit dat precies?

Aan de oostgrens van Nederland stroomt de Rijn Nederland binnen en begint de delta. Belangrijk kenmerk van een rivierdelta is dat er telkens nieuwe takken ontstaan en dat oude weer droogvallen. Een nieuwe riviertak vormt zich meestal plotseling, tijdens een overstroming. Fysisch geografen noemen dit een avulsie. Vanaf de Duitse grens stroomafwaarts varend kun je verschillende routes nemen richting zee. Welke je ook kiest: je komt altijd avulsies en verlaten rivierarmen tegen.

Van welke kant je Drenthe ook binnenrijdt, om het sinds eind 19e eeuw zo geroemde, arcadische landschap waar te nemen, moet je goed kijken. Het is veelal een rationeel verkaveld agrarisch landschap. Over de ‘beeldkwaliteit’ ervan zal ik niet twisten, maar het kleinschalige esdorpenlandschap is niet in één oogopslag herkenbaar.