Atlas van een bezette stad

De jaren 1940-1945 hebben in Amsterdam vooral sporen nagelaten van deportaties, repressie en verzet, en van de hongerwinter. Minder van luchtbombardementen en grootschalige gevechtshandelingen op de grond, zoals in Rotterdam en in en rond Arnhem. De Atlas van een bezette stad. Amsterdam 1940-1945 koppelt gebeurtenissen en organisaties aan precieze plaatsen van handeling en adressen. Het past bij andere manieren van herinneren die nu in zwang zijn.

Hoe ingrijpend of ernstig sommige gebeurtenissen ook geweest zijn, vroeg of laat lijken ze uit het collectieve  geheugen te verdwijnen. Neem de Frans-Duitse oorlog (1870-1871), een korte, maar heftige botsing die meer dan 200.000 militairen en burgers het leven kostte. Nog veel meer mensen raakten gewond. Zoals altijd was de aanleiding ogenschijnlijk futiel en vormde de reeks gebeurtenissen die daarop volgde een complex en achteraf moeilijk te ontwarren krachtenspel, met fatale gevolgen.

Tussen 1682 en 1762 maakten de Fransen de dienst uit in ‘La Louisiane Française’, een uitgestrekt gebied tussen de Grote Meren en de Golf van Mexico (zie voor een kaartje Geografie september 2019). Na de Louisiana Purchase (1803) werd La Louisiane Française Amerikaans, inclusief het Franse suikerrietplantagebied in de huidige staat Louisiana. Franse kolonisten hadden het op slavernij gebaseerde plantage systeem geïmporteerd uit ‘hun’ West-Indische eilandbezittingen. De Amerikaanse agrarische elite nam de meeste Franse plantages over en breidde het feodale productiesysteem nog aanzienlijk uit, inclusief de import van grote aantallen tot slaaf gemaakten uit West-Afrika.

Relict van overstroming en verwaarlozing 

Van Alkmaar naar Den Helder is het zo’n 40 kilometer langs het Noordhollandsch Kanaal door een vlak landschap met kleine dorpjes. Namen als Burgervlotbrug, De Stolpen en ’t Zand zeggen veel over wat er te zien valt. Neem je ongeveer halverwege de afslag naar Callantsoog, dan beland je al snel in een levendig kustdorpje. De omvang van Callantsoog en het aantal toeristen en auto’s komen – vooral op een mooie dag – totaal niet met elkaar overeen.

Een eigentijdse blik

Vanwege het coronaregime verscheen De Bosatlas van de Tweede Wereldoorlog afgelopen maart in stilte. Noordhoff volstond met een drieregelig persbericht. Heel begrijpelijk, maar ook jammer, want de moderne blik op de oorlog verdient juist nu aandacht.

• Keune, L. Doen wat moet worden gedaan. Herinneringen van Lou Keune
• Vriend, E. Eens ging de zee hier te keer. Het verhaal van de Zuiderzee en haar kustbewoners.
• Boersema, J.J. Beelden van Paaseiland. Over de duurzaamheid en veerkracht van een cultuur
• Haas, H. de, S. Castles & M.J. Miller. The Age of Migration. International Population Movements in the Modern World
• Boogaart, E. van den. Vreemde Verwanten. De wereld buiten Europa 1400-1600
• Klerk, Len de. Frédéric en Antoine Plate. Rotterdamse kooplieden, reders en bestuurders. 1802-1927
• Global Environmental Outlook GEO-6. Healthy Planet, Healthy People
• Bricker, D. & J. Ibbitson. Empty Planet. The Shock of Global Population Decline
• Kleinpenning, J.M.G. Twaalf eeuwen Odijk. Hoe een middeleeuws landbouwdorpje een moderne woonplaats werd

In Knalpot – Verhalen uit Jakarta deelt Daan Goppel zijn verwondering over andere waarden en normen, over openbaar vervoer, vervuiling, prostitutie en je (on)vermogen daar met open blik naar te kijken. Een korte kennismaking met auteur en boek.

Via digitaal schoolboek en Skype het klimaatsysteem van Köppen leren. Thuis drie hoog achter in Amsterdam. Er zit weinig anders op in tijden van corona. Köppen, is dat relevante aardrijkskunde in tijden van corona? Mijn bijlesleerlinge vraagt het zich niet af. Onlangs kwam ze zelf aanzetten met kaartjes van de afgenomen luchtvervuiling in China. 'Dat het zo erg was, wist ik niet', zei ze en vervolgens ontspon zich een gesprek over corona als intermezzo in onze Skypeles over klimaten.

Als je over de A12 richting Duitsland rijdt, is er voorbij Arnhem nog een stukje Nederland voordat je bij ’s-Heerenberg de grens passeert. Wellicht alleen bekend van de Ikea of Intratuin, waar elk najaar vanuit het hele land bussen naartoe trekken om de kerstshow te bekijken. Afslag Duiven is toch echt ook bedoeld voor een dorp waar mensen wonen. 

Boeken die in deze Geografie zijn gerecenseerd:

• Nooit gebouwd Den Haag
• Sterk water. De Nieuwe Hollandse Waterlinie
• Bouwen aan de Wilde Kust II. Geschiedenis van de civiele infrastructuur van Suriname vanaf 1945
• Zorg voor landschap. Naar een landschapsinclusief omgevingsbeleid.
• Panorama Nederland. Rijker, hechter, schoner
• Landschap en participatie in de gemeentelijke omgevingsvisie
• The Big European Sort? The Diverging Fortunes of Europe's Regions
• Panorama. Focus op Europees regionaal beleid en stadsontwikkeling
• De regio als garderobe. Huishoudens, levensfasen en woonmilieus in de Nederlandse metropool