De aarde volgens W.F. Hermans

Was hij niet zo’n briljant schrijver, dan hadden we over W.F. Hermans nooit zo vaak gelezen in Geografie. Zijn kwaliteiten als aardwetenschapper bleven daar duidelijk bij achter. Dat is een van de conclusies die je kunt trekken uit De aarde volgens W.F. Hermans. De schrijver als geoloog van Salomon Kroonenberg. 

De Onderwijsdag wordt een vast onderdeel op de KNAG-jaarkalender, met lezingen, workshops en een bedrijvenmarkt, en groeit uit van een bijeenkomst met tweehonderd deelnemers tot een mega-event dat vóór corona meer dan duizend belangstellenden trekt. Daarmee bereikt het evenement wel de grens van wat in deze opzet mogelijk is. De Onderwijsdag is zo populair dat er de laatste jaren mensen teleurgesteld moeten worden. Vanwege (brand)veiligheid en vergunningen is het soms noodzakelijk de inschrijving voortijdig te sluiten.

Het KNAG is ontstaan in de tijd van de Verlichting en de wetenschap, maar ook de tijd van imperialisme en kolonialisme. Het werd in 1873 opgericht door vier leraren aardrijkskunde met als doel ‘vermeerdering der kennis van de Aardbol’. Maar achter dat wetenschappelijke hoofddoel zaten meerdere praktische doelen en belangen, zo valt te lezen in een brief die de oprichters van het KNAG in februari 1873 stuurden aan bekende beoefenaars van de aardrijkskunde: ‘… teneinde de ontwakende belangstelling in de aardrijkskunde aan te wakkeren, en daardoor de kennis te vermeerderen, waarvan onder andere de handel, scheepvaart, industrie, kolonisatie en emigratie de vruchten konden plukken’.

In 2003 werd het 130-jarig bestaan van het KNAG gevierd met een groots opgezette tentoonstelling in het Tropenmuseum en een meer dan 380 pagina’s dikke catalogus, In kaart gebracht met kapmes en kompas. Met het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap op expeditie tussen 1873 en 1960. Het boek vertelt over de tientallen expedities waarbij het KNAG betrokken was, vooral naar Indonesië en Suriname, en toont afbeeldingen van de naar Nederland meegenomen en tentoongestelde etnografische voorwerpen. Het Ten geleide vermeldt dat ‘men slechts bewondering [kan] hebben voor al die mensen die, misschien gedreven door de hang naar avontuur, met grote inzet en moed de kennis over het aardrijk op verschillende plaatsen op de aardbol hebben vergroot’.

Het 150e jaar van het KNAG vieren we wederom met een extra dikke Geografie. Dit keer draait het niet zozeer om de jubilaris, maar om het onderwijs, de wetenschap en geografie in de praktijk in de afgelopen vijftig jaar. Ben de Pater, Leo Paul, Rob van der Vaart en Florien Willems vormden de gastredactie van dit lustrumnummer. Zij zorgden voor de inhoud, met artikelen van eigen hand en van allerlei geografen betrokken bij onderwijs, wetenschap of werkend in de praktijk.

In februari 2022 meldde Fox Weather nog dat het westen van de Verenigde Staten volgens wetenschappers de droogste periode in meer dan 1200 jaar beleefde. En dat dit na 22 droge jaren opnieuw zo zou blijven. Een jaar later ziet het er heel anders uit. Drie weken heftige regen mondden uit in overstromingen, 21 slachtoffers en dikke pakketten sneeuw in de bergen.

In een poging geografisch besef over te brengen, liep ik ooit met mijn jonge dochter van de monding tot de bron van de Renkumse Beek. Laat dat nu precies zijn wat de makers van Grondtonen in hun zesdelige podcast ook doen.

Bij de presentatie van zijn boek De aarde volgens W.F. Hermans op 11 januari in Amsterdam ontving Salomon Kroonenberg de Planciusmedaille van het Koninklijk Nederlands  Aardrijkskundig Genootschap uit handen van fysisch geograaf en KNAG-bestuurslid Wim Hoek. Deze refereerde eraan dat Kroonenberg na Felix Vening Meinesz nu de tweede Nederlandse aardwetenschapper is die zowel de Van Waterschoot van der Gracht Penning (KNGMG) als de Planciusmedaille (KNAG) heeft ontvangen.

Nederlandse liefhebbers van historische kaarten zijn de laatste jaren verblijd met vele kloeke boekwerken. Voor de kerst dient zich het 432 pagina’s dikke Kaarten die geschiedenis schreven aan. Vanuit middeleeuws Europa gezien én vanuit het zelfbewust Chinese perspectief van Xi Jinping.