illusie of geopolitieke realiteit?

De Russische inval in Oekraïne op 24 februari 2022 bracht een schokgolf teweeg in de EU. Binnen vier maanden kregen Oekraïne en Moldavië de status van kandidaat-lidstaat. Het perspectief van een EU met 35 of meer landen wordt ineens serieus besproken. Zo’n forse uitbreiding kan alleen na een ingrijpende hervorming van de huidige EU. Maar hoe dan?

Op 21 september kondigde Poetin een 'gedeeltelijke' mobilisatie af. In de dagen daarna hebben veel Russische mannen het land verlaten uit angst naar het front te worden gestuurd. Bert Spiertz sprak en fotografeerde jonge Russen die al eerder hun heil zochten in Istanbul – Europa komen ze niet in. 

Het ‘Westen’ heeft na de Tweede Wereldoorlog gestalte gekregen in een aantal instituties. Drie daarvan – EU, G7 en NAVO – kwamen eind juni achter elkaar bijeen. De oorlog in Oekraïne gooide de  eerder vastgestelde agenda’s overhoop. Hoe moet het Westen omgaan met de rollen van vermeende uitlokker van de Russische invasie, gastheer van een massale stroom vluchtelingen, en militaire en financiële steunverlener?

Peilingen in de eerste maanden van de oorlog in Oekraïne lieten scherpe verschillen zien tussen Europese en Russische publieke opinies. Ook binnen Europa waren de meningen verdeeld.

Van Peru tot Zimbabwe en Pakistan stijgen de voedselprijzen gigantisch. Niet alleen voor graan, maar ook voor suiker, zonnebloemolie en maïs leunen veel landen op de export uit Oekraïne en Rusland. Van 2016 tot nu is de Food Price Index met 58,5 procent gestegen.

Deze maand juni staan de NAVO en de EU voor belangrijke beslissingen, waarin de oorlog in Oekraïne geducht meeweegt. Virginie Mamadouh en Herman van der Wusten geven een korte voorbeschouwing. Meer in het septembernummer van Geografie.

De term 'graanschuur van de wereld' kwam de afgelopen weken vaak voorbij in het nieuws. Oekraïne is voor veel landen de belangrijkste bron van graanimport. Wereldwijd is de afhankelijkheid van graan groot. Hebben we straks geen boterham meer als ontbijt?

De Volkskrant berichtte vanmorgen: 'De Russische indoctrinatie begint al bij de kleuters: "Er is geen oorlog, maar een speciale vredesmissie"'. Deze indoctrinatie is al langer aan de gang. Harry van den Berg schreef in februari 2015 over aangepaste Russische schoolatlassen en Jacques Bazen in april 2019 een drieluik over het Russische aardrijkskundeonderwijs.

Het conflict rondom de Donbas en de Krim bestaat al vanaf het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 en sleept zich sindsdien voort. De voormalige deelrepublieken verwijten elkaar over en weer dat ze de contracten over de verdeling van leger en vloot niet nakomen. 

Acht jaar geleden sloot Germ Janmaat in het interview ‘Taalstrijd in de Oekraïne’ (Geografie mei 2014) af met de opmerking dat het verminderen van gevoelde verschillen tussen Russisch en Oekraïens sprekenden de enige manier zou zijn om het land bijeen te houden. Dat scenario voorzag niet in een interventie van buiten, zo vertelt hij telefonisch vanuit Londen.