In 2003 werd het 130-jarig bestaan van het KNAG gevierd met een groots opgezette tentoonstelling in het Tropenmuseum en een meer dan 380 pagina’s dikke catalogus, In kaart gebracht met kapmes en kompas. Met het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap op expeditie tussen 1873 en 1960. Het boek vertelt over de tientallen expedities waarbij het KNAG betrokken was, vooral naar Indonesië en Suriname, en toont afbeeldingen van de naar Nederland meegenomen en tentoongestelde etnografische voorwerpen. Het Ten geleide vermeldt dat ‘men slechts bewondering [kan] hebben voor al die mensen die, misschien gedreven door de hang naar avontuur, met grote inzet en moed de kennis over het aardrijk op verschillende plaatsen op de aardbol hebben vergroot’.

Leerlingen aan het woord over aardrijkskunde 

Over het leven van middelbare scholieren zijn veel boeiende geografische vragen te stellen, bijvoorbeeld over hun ruimtelijk gedrag in de eigen leefomgeving. Maar leven er ook geografische vragen bij scholieren zelf? Hoe denken zij anno 2023 over de wereld? En wat is hun beeld bij het vak aardrijkskunde?

Van hobbyisme naar professionalisme

Een proefschrift schrijven is al lang niet meer eenzaam zwoegen aan een zelfgekozen onderwerp. Onderzoek gebeurt nu in teamverband, met deadlines en tussentijdse beoordelingen.

Van digitale kaartenmaker naar informatiemakelaar

De toepassing van Geografische Informatiesystemen is de laatste twintig jaar razendsnel toegenomen. Vijf bevlogen experts leggen aan de hand van praktische voorbeelden uit dat GIS kosten kan besparen, maar ook de wereld beter kan maken. Je bent pas een goede  informatiemakelaar als ruimtelijk denken in je dna zit.

Aardrijkskunde op de basisschool in de afgelopen decennia

Sinds de jaren 1970 is het aardrijkskundeonderwijs op de basisschool en op de pabo flink veranderd. Het vak maakt steeds vaker deel uit van een groter geheel, waarbij de vakkennis in de verdrukking komt. Maar de maatschappelijke relevantie en de rol van de leerling zijn meer op de voorgrond getreden – althans in de doelstellingen van vak- en leergebied.

‘Activerend onderwijs’ is nu het devies

Het universitaire landschap is in veertig jaar ingrijpend veranderd, en dat is terug te vinden bij de geografische opleidingen. Schaalvergroting, disciplinaire verwatering, internationalisering, meer aandacht voor vaardigheden. Krijgen de afgestudeerden nog wel een ruimtelijke bril aangemeten?

In 1935 hield Louis van Vuuren, hoogleraar sociale geografie in Utrecht, op de Eerste Nederlandse Geografendag – min of meer de voorloper van de hedendaagse KNAG Onderwijsdag – een toespraak over ‘de geschiktheid van den sociaal geograaf voor beroepen in het praktische leven’. Hij voorspelde dat geografen zouden worden ingeschakeld bij onderzoek ter voorbereiding van ruimtelijke plannen (‘want een plan voor stadsuitbreiding is niet en is nooit geweest een technisch ingenieursprobleem’). Afgestudeerden zouden ook hoofd van de afdeling sociaaleconomisch onderzoek van een Kamer van Koophandel kunnen worden, of journalist. Vrouwelijke geografen ‘die zich hebben gespecialiseerd in de sociaal-psychologische richting’ konden leidinggevende worden bij grote ondernemingen met veel werkneemsters, zoals Philips, Verkade en De Gruyter.

In 1873, oprichtingsjaar van het KNAG, waren er geen universitair opgeleide geografen in Nederland. Die kwamen er pas nadat in 1877 C.M. Kan, leraar op een hbs in Utrecht en medeoprichter en secretaris van het KNAG, in Amsterdam werd benoemd tot hoogleraar geografie, na lobbywerk van het genootschap. In 1908 kreeg ook de universiteit in Utrecht professoren in de sociale en fysische geografie. Het waren aanvankelijk bijvakken; pas in 1922 werden ze volwaardige universitaire opleidingen in Amsterdam en Utrecht. Na de Tweede Wereldoorlog kwamen er ook geografische leerstoelen in Groningen, Nijmegen en aan de Vrije Universiteit in Amsterdam (tot 1986).

Als je docenten vraagt naar de grootste verandering in het aardrijkskundeonderwijs van de afgelopen jaren, noemen ze digitalisering en geo-ict vaak als eerste. De introductie en diffusie van geo-ict gingen echter met horten en stoten, en nog steeds zijn er uitdagingen.