In Europa komen over relatief korte afstanden aanzienlijke hoogteverschillen voor. Als Nederlander heb je dat niet zo in de gaten, maar in Griekenland zijn daar legio voorbeelden van. Dat heeft alles te maken met tektoniek.

Bron van water en energie verdampt                                                

Wintersporters in de Alpen konden het afgelopen seizoen niet meer om de klimaatverandering heen. Geringe sneeuwval en hoge temperaturen remden ook de winterse aangroei van de gletsjers. Deze zomer smelten ze dus verder af. Dat gebeurt overal ter wereld. Bijvoorbeeld in Colombia.

De Eifel

Voor vulkaanuitbarstingen in Nederland hoef je niet te vrezen, als je de Bovenwindse Eilanden in de Caribische Zee niet meerekent. Maar vlak de Eifel niet uit. Op zo’n 200 kilometer van de Nederlandse grens wemelt het van de vulkanen, die geologisch gezien kort geleden voor heftig vuurwerk zorgden. Schuilt daar nog gevaar?

Terugschrijdende erosie

Als kind speelde ik graag aan het strand. Het leukst was dat bij laagwater: de zee had zich teruggetrokken, maar het zand was nog nat. Ideaal om ‘waterwerken’ uit te voeren. Bijna altijd stroomde er vanuit plaatselijke ondiepten water naar zee. Het strand was daar net een waterloopkundig laboratorium. Mijn eerste kennismaking met het voortdurend veranderen van de stroming en… terugschrijdende erosie.

Het rommelt voortdurend in en rond de Middellandse Zee. Bijna elke week vindt er in Turkije of Griekenland wel een lichte aardbeving plaats en ook Italië wordt frequent getroffen. Daarnaast roeren vulkanen als de Stromboli en Etna zich regelmatig. In Spanje valt dat reuze mee. Toch vind je daar in het zuiden ook sporen van het onrustige Middellandse Zeegebied.

Op Cyprus loop je met gemak over een voormalige zee- of oceaanbodem. Een indrukwekkende wandeling door het Troödosgebergte voert je ook nog over de aardmantel. Het gesteente hier is diep onder een voormalige oceaan ontstaan.

‘Ik wilde jullie vanuit de luie zetel of stoel via de computer graag laten meekijken in het fascinerende binnenste van gesteenten’, schrijft Ronald Dreesen in het voorwoord van Kijk eens in die steen. Het resultaat is om stil van de worden.

De geschiedenis van de teruggang van Scandinavisch landijs is in Noord-Duitsland makkelijk te volgen. Met de jongste sporen aan de Oostkust bij Nienhagen.

Scandinavië ligt voor een belangrijk deel op het Baltische schild, de oude kern van het continent. Aan de zuidrand liggen in concentrische cirkels jongere gesteenten. De overgang loopt dwars door het Oostzeegebied, met spectaculaire kliffen.

Oprukkend landijs en poolwinden uit de glacialen hebben het landschap in Midden- en vooral Oost-Nederland en de loop van Nederlands grootste rivier meermaals ingrijpend beïnvloed. Eigenlijk zijn er vier Rijnen geweest, waarvan je nu nog sporen in het landschap ziet.