De lokroep van de woestijn

Al bijna een halve eeuw bouwt Egypte nieuwe steden in de woestijn om Cairo en het Nijldal te ontlasten. In 2015 kondigde president Sisi het meest ambitieuze project tot nu toe aan: een nieuwe hoofdstad op 60 kilometer van de metropool. Het regime trekt weinig lering uit de mislukkingen van eerdere new towns. De lokroep van de woestijn is onweerstaanbaar.

Ik woon in een zogeheten ‘jaren 30-wijk’, de Vruchtenbuurt in Den Haag. Als je oppervlakkig kijkt, zie je daar vooral eengezinswoningen met een erker, een tuin en oranjerode dakpannen. Een brave, rustige en afgaand op de idiote vraagprijzen populaire woonbuurt. Gewild, maar niet wild. Zelfs een beetje saai.

Oude Friese kerken

Als kind ging ik zondags voor de kindernevendienst naar Het Baken, een bijgebouw van de gereformeerde kerk in Lemmer. De kerk met zijn toren was een baken in het landschap. Mensen oriënteerden zich er letterlijk en figuurlijk op. Maar inmiddels gebruiken we Google Maps om de weg te vinden en is de gereformeerde kerk in Lemmer dicht. Waarom vinden we kerkgebouwen dan nog steeds belangrijk?

Belt een journalist van de krant me over een publicatie in het toonaangevende blad Nature en een ronkend persbericht dat iets beweert over ‘nieuw begrip in hoe platen uit elkaar bewegen’! Er is alleen wat plek op pagina 2 van de krant en het is dus vooral zaak de grote lijnen juist op papier te krijgen. Ruimte voor details ontbreekt. Dat maakt het lastig in de krant uit te leggen wat er nou zo aardig en nieuw is aan de gegevens en interpretatie in de publicatie in Nature. Die ruimte is er wel in Geografie. Dus, daar gaan we.

Historische kaarten vullen satellietbeelden aan

In 2018 startte een Nederlands-Surinaams onderzoek naar veranderingen in de mangrovekust van Suriname. Die beschermt het achterland vanouds tegen overstromingen, maar staat nu onder druk. Met satellietgegevens zijn de veranderingen in de kustlijn van de laatste dertig jaar te achterhalen. Historische kaarten helpen om langjarige trends in beeld te brengen.

De alledaagse omgeving als plaats waar je telt [2]

Ruim tweehonderd basisschoolleerlingen tekenden een kaart van een plek in hun directe omgeving die ze belangrijk vinden (zie Geografie november/december). Met veertien kinderen gingen we daarover in gesprek. Ook liepen alle leerlingen in groepjes door de buurt, maakten foto’s en deden suggesties voor verbeteringen. Stap 2 in een onderzoek om ze met meer kennis, kunde en gevoel van verantwoordelijkheid te betrekken bij de eigen omgeving.

Volgens de Nationale Omgevingsvisie van minister Ollongren moeten er tot 2030 in Nederland een miljoen woningen bij komen. Zonder verdichting kan dat niet. Is dit wel te combineren met leefbaarheid? Amsterdam ziet volop mogelijkheden.

Langs de oostrand van Nederland weet je soms niet of je per ongeluk de grens al bent overgestoken. Babberich, Belfeld, Kotten en Bruchterveld zijn maar een paar voorbeelden van namen die je doen denken dat je in Duitsland bent. Een ander mooi voorbeeld is Siebengewald, verstopt achter de Maasduinen in het noorden van Limburg. Van oorsprong onderdeel van Gelre maar sinds het einde van de middeleeuwen behorend tot het graafschap Kleve. Door uitruil van land na de Franse Tijd (1817) is Siebengewald definitief onderdeel geworden van Nederland. Mijn verhaal gaat echter over een oud, aanpalend buurtschap dat elke fysisch geograaf wel kent, maar dat niet meer terug te vinden is op de kaart. Een straatnaam in het dorp Siebengewald is enkel wat rest.

Speelbal van de geopolitiek

De dichtbevolkte Fergana-vallei in Centraal Azië is een van de oudste geïrrigeerde gebieden ter wereld. Geopolitieke beslissingen en de focus op grootschalige katoenproductie in de laatste 140 jaar spelen de landbouw en het milieu nu ernstig parten.

• Kraak, M-J. & Ormeling, F.J. Cartography. Visualisation of Geospatial Data. Fourth Edition. 
• Delphine, D. Perceiving the Giant. Bringing Back People into Megaprojects: the Case of Indonesian Development Practice. 
• Journal of European Landscapes. Amsterdam University Press, open access. Domosh, M., Heffernan, M., & Withers, Ch.W.J. (Eds.). The Sage Handbook of Historical Geography. 
• Woud, A. van der. Het landschap, de mensen. Nederland 1850-1940. 
• Hakkenes, E. Gas. Het verhaal van een Nederlandse bodemschat. 
• Gowricharn, R. Miskend verleden. Hindostaanse boeren in Suriname 1880-1980.