Plan Tirol

In Brussel bestaan drie onderwijssystemen naast elkaar: dat van de Vlaamse en Franse gemeenschappen, en een netwerk van EU-scholen. Op de meeste Vlaamse scholen leer je goed Nederlands, Frans en Engels, en op veel Franstalige scholen goed Frans en een beetje Nederlands en Engels. Niet voor niets sturen veel Brusselaars – en niet alleen zij die thuis Nederlands (zeg in Brussel geen Vlaams!) spreken – hun kinderen graag naar Vlaamse scholen.

Sinds protesten in Leuven in 1968 moet een Belgische universiteit Nederlandstalig of Franstalig zijn. Met één universiteit in het Vlaamse Leuven en één in het Waalse Louvain-la-Neuve is dat niet zo’n slechte oplossing. In Brussel blijft het echter schuren, zeker met de campussen van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) en de Université Libre de Bruxelles (ULB) aan de Pleinlaan in Elsene naast elkaar, maar met een aarden wal ertussen.

Moeten we wachten op volledig drietalige Brusselse scholen, waarvoor een aantal prominente Brusselaars pleiten? Nee, we kunnen nu reeds beginnen door een voorbeeld te nemen aan een andere vrije universiteit: de Libera Università di Bolzano/Freie Universität Bozen/Free University of Bozen-Bolzano (unibz). Bozen is de hoofdstad van de Italiaanse autonome provincie BozenZuid-Tirol. Die provincie telt ruim een half miljoen inwoners en kent drie officiële talen. Ruim 60% van de bevolking is primair Duitstalig, bijna een kwart Italiaanstalig en minder dan 5% spreekt thuis Ladinisch. Nog eens 10% heeft een andere moedertaal. Het klinkt bijna Brussels, maar dan in de Alpen.

Het onderwijs aan de unibz is volledig drietalig: Duits, Italiaans en Engels. Van zowel studenten als docenten wordt verwacht dat zij minimaal tweetalig zijn. De gouden graal zijn natuurlijk de volledig drietalige studenten en docenten. Alle verplichte vakken worden in twee talen aangeboden. Bij keuzevakken hoeft dat maar in één taal. Studenten leren zich zowel mondeling als schriftelijk goed uit te drukken in twee of drie talen. Vaardigheden waar iedere student wat aan heeft, maar de studenten in meertalige omgevingen zoals die van Zuid-Tirol en Brussel des te meer.

Dit moet in het Brussels hoger onderwijs toch ook kunnen? Laten we beginnen met de VUB en de ULB. Die kunnen samen Brussel én de wereld intrekken als een drietalige universiteit: Frans, Nederlands en Engels. De namen zijn toch al hetzelfde en bij gebruik van het Engelse Free University of Brussels hoeft in de toekomst niet meer uitgelegd te worden dat twee universiteiten die naam kunnen claimen.

Op de drietalige universiteit kunnen studenten kiezen in welke taal zij onderwijs ontvangen. Voor veel Nederlandstalige en een kleiner aantal Franstalige studenten is dat al gewoon: die volgen in het huidige systeem reeds tweetalig onderwijs, zij het soms parallel (bijvoorbeeld Engels naast Nederlands) dan wel serieel (bijvoorbeeld een bachelor in het Frans en daarna een master in het Engels).

Hierbij een korte opzet voor Plan Tirol. Stap één: de bestuurders van de VUB en de ULB gaan samen om de tafel zitten en richten een joint venture, een gezamenlijke ‘dochteruniversiteit’ op.

Stap twee: deze joint venture kiest minimaal twee afdelingen die samen een drietalige afdeling willen opzetten. De afdelingen bieden zich ongetwijfeld vanzelf aan, want er bestaan reeds gezamenlijke opleidingen, zoals in de ingenieurswetenschappen en in de urban studies, waar ik zelf twee vakken mede verzorg.

Stap drie: het experiment van Plan Tirol blijkt zo succesvol, de studenten en docenten blijken zo tevreden in hun nieuwe drietalige omgeving, dat de beide universiteiten over tien jaar gaan fuseren en het eerste drietalige instituut voor hoger onderwijs van België worden.