Voorspel trends en beoordeel data in Gapminder

Door Mathijs Booden en Tjerk Destombes – Universiteit van Amsterdam

Introductie voor leerkracht

De webapplicatie Gapminder is een uitstekende manier om te laten zien hoe landen er in kwantitatieve cijfers voor staan ten opzichte van elkaar. Gapminder is vooral bekend vanwege de geanimeerde bubble charts die wijlen Hans Rosling inzette bij TED-conferenties om zijn publiek bij te spijkeren over internationale trends. Maar wat Gapminder pas echt sterk maakt, is dat het een grafiek én een kaart is. In de bubbelgrafieken staat de kleur standaard voor het werelddeel, maar onder de bubbelgrafiek staat het knopje ‘maps’ en als je daarop klikt, verandert de grafiek in een kaart. De kleur kun je dan (rechtsboven) instellen op iets anders dan ‘world regions’, bijvoorbeeld ‘babies per woman’, om de ruimtelijke verdeling van een indicator inzichtelijk te maken. 

Dat is handig voor de presentatie, maar wat kunnen leerlingen ermee?

De opdracht

Een leerzame opdracht is: voorspellen wat er gebeurt met bepaalde indicatoren als een land zich ontwikkelt. Over wat ontwikkeling is, kun je natuurlijk twisten, maar het inkomen per hoofd hangt er in elk geval mee samen. 

Geef leerlingen een aantal indicatoren, zoals vruchtbaarheid, het percentage van de beroepsbevolking dat in een economische sector werkt, het aantal inwoners dat in het buitenland is gaan wonen. Laat ze dan steeds voor twee indicatoren voorspellen (beredeneren) wat het verband zal zijn. Positief, negatief? Eerst stijgend en dan dalend (denk aan de industriële sector)? Een asymptotisch of exponentieel verband of géén verband? Of waarom juist dat verband? Laat de leerlingen dan de twee indicatoren tegen elkaar uitzetten in de bubbelgrafiek en beschrijven in hoeverre hun voorspelling klopte. Zo nee, wat is het wel? Zo ja, zijn er ook uitzonderingen en waarom (vaak kleine landen of landen met veel olie)? 

Vervolgens kun je als docent een aantal bevindingen van de klas digitaal bespreken. Vraag bijvoorbeeld wie er een negatief verband heeft ontdekt en tussen welke indicatoren. Op een smartboard kun je deze verbanden snel aan de hele klas laten zien en switchen naar de kaartweergave: wat is nu de ruimtelijke verdeling van wat er in de grafieken staat en hoe kun je uit twee kaarten ook dat verband aflezen?

Lesmateriaal

Gapminder heeft een aantal tools gemaakt die gemakkelijk te begrijpen zijn en dus ideaal om in de klas mee te werken, bekijk ze op https://www.gapminder.org/teaching/materials/