Miskende rivieren

Als het in Geografie over rivieren gaat, betreft het vrijwel altijd de grote rivieren en grootschalige programma’s als Ruimte voor Rivier. Maar er is zo veel meer water in Nederland dat zijn oorsprong heeft als rivier. Ze zijn veelal ingedamd, gekanaliseerd en zelfs ontdaan van hun bron. Deze ‘miskende rivieren’ kunnen een belangrijke rol spelen in klimaatadaptatie en natuurherstel. 

Waar in de klassieke oudheid de Griekse filosoof Thales veel belang hechtte aan bronnen en stromend water, is onze moderne maatschappij daar ver vanaf komen te staan. We zijn er zelfs trots op: God schiep de aarde en de Nederlanders schiepen Nederland. Het is zo sterk dat we de bronnen van de rivieren die in Nederland ontspringen, gewoon hebben afgeschaft! Waar is de bron van de Amstel, van het Reitdiep, de Linge of de Eem? De bron van de Amstel is niet meer dan de Tolhuissluis, waar schepen van het ene boezempeil naar het andere geschut worden. Het Reitdiep en de Eem ontspringen midden in de stad (figuur 1). En het gemaal De Pannerling, waar water zowel in- als uitgeslagen kan worden, is officieel de bron van de Linge. Er zijn natuurlijk ook veel beken in Nederland, die hebben wel een bron of brongebied en stromen in één richting. Maar tussen grote rivieren en kleine beken is een soort middenmaat: te klein om de ruimte te mogen hebben en te groot om vrij te mogen stromen. Dit zijn de miskende rivieren van Nederland. Ze hebben een belangrijke rol in het waterbeheer. Zo belangrijk dat beheersbaarheid voorop staat en natuurlijke processen vrijwel verdwenen zijn.