145 jaar KNAG - bijzondere viering met medailleregen

Dinsdag 14 mei 2019 vierde het KNAG dat ze in 2018 145 jaar bestond. Een mooi programma met daarin een bezoek aan de kaartenzaal van de Universiteitsbibliotheek Utrecht, een rondleiding door de nieuwe gebouwen van faculteit Geowetenschappen en een indrukwekkende lezing door Kim Cohen over zeespiegelstijging trok veel geïnteresseerden. Tijdens de borrel in de prachtige Serre van de Botanische Tuinen stond nog een verrassing op het programma: drie bijzondere medailles werden uitgereikt.
Trudy Elsenaar ontving uit handen van KNAG-voorzitter Yves de Boer de Bronzen Vethmedaille. Rob van der Vaart kreeg de Zilveren Vethmedaille en Henk Ottens de Planciusmedaille. 

Bronzen Vethmedaille voor Trudy Elsenaar

Zij heeft zich sinds eind jaren zeventig van de vorige eeuw buitengewoon ingespannen voor het KNAG en het schoolvak aardrijkskunde.

Van 1978 tot 1984 (van 1982-1984 als voorzitter) was Trudy lid van het bestuur afdeling Onderwijs van het KNAG. In de periode 1991-1994 was zij voorzitter van het hoofdbestuur van het KNAG. In beide besturen heeft zij zeer veel tijd besteed aan het goed laten reilen en zeilen van de vereniging, zodat aardrijkskundedocenten contact met elkaar konden houden, informatie uit konden wisselen en hun vakkennis konden vergroten. Ook ijvert zij tot op heden voor het maatschappelijk belang van het vak aardrijkskunde.

Daarnaast is zij 20 jaar, van 1988 tot en met 2007, voorzitter geweest van de jury van de Glazen Globe, een prijs voor jeugdliteratuur met geografische inhoud. Trudy heeft daarvoor bijna ontelbaar veel boeken gelezen en vele uren besteed aan de bijhorende vergaderingen en de organisatie van de prijsuitreikingen. Daardoor was zij samen met de andere juryleden in staat docenten te adviseren over het juiste gebruik van jeugdliteratuur in de klas en leerlingen te laten genieten van verhalen in een vakdidactische context.

Van 1999 tot en met 2016 was zij voorzitter van de Stichting Aardrijkskunde Olympiade. De organisatie van deze competitie, waaraan elk jaar duizenden leerlingen uit de bovenbouw van het voortgezet onderwijs meedoen, werd voor een zeer belangrijk deel door werk van Trudy telkens in goede banen geleid.

Trudy staat voor het KNAG en aardrijkskundeonderwijs altijd klaar en er kan altijd een beroep op haar gedaan worden.

Zilveren Vethmedaille voor Rob van der Vaart

Rob is een inspirerende persoonlijkheid met overtuigingskracht die hij onder andere gebruikt om de waarde van aardrijkskunde uit te dragen. Hij is creatief en conceptueel sterk. Is altijd in anderen geïnteresseerd, staat altijd open in de samenwerking ook met andere vakken, maar zegt ook wat hij er van vindt.

Rob was altijd betrokken bij KNAG Onderwijsdagen, trekt altijd veel publiek en was een verbinder van lerarenopleiders aardrijkskunde in Nederland en ook Vlaanderen. Hij was als geograaf ook lid van de commissie Canon van Nederland.

Rob was de eerste KNAG-hoogleraar Onderwijsgeografie en werd daarna hoogleraar sociale geografie aan de Universiteit Utrecht.

De totstandkoming van het KNAG-advies Gebieden in Perspectief (de basis van het huidige examenprogramma) was in hoge mate zijn werk. In zijn oratie gaf hij destijds onder andere aan dat zo eind jaren '90/begin deze eeuw er een kloof was ontstaan tussen het aardrijkskundeonderwijs en de wetenschappelijke geografie. Hij heeft die gedicht met een eigentijds programma dat de kern van de aardrijkskunde benoemt (Gebieden in Perspectief).

Rob heeft een eigen kijk op wetenschap. hij heeft zich altijd bijzonder sterk gemaakt voor een goede relatie tussen de wetenschappelijke geografie en de schoolaardrijkskunde. Zijn startpunt is altijd de geografie, de kennis. hij heeft heel veel ontwerpprojecten gedaan, in de jaren '90 onder andere een grote Teleac-serie: Globetrotter, een serie geografische verkenningen.

Rob is breed inhoudelijk, heeft bijdragen geleverd aan mondiale vorming (ook canon voor wereldburgerschap), Europese educatie, milieu-educatie, watereducatie, erfgoededucatie.

Samen met Pim Beukenkamp (onderscheiden bronzen Vethmedaille in 2003 en dit jaar zestig jaar KNAG-lid) en Joop van der Schee (winnaar zilveren Vethmedaille 2017), heeft Rob heel veel gedaan in de scholing van docenten aardrijkskunde, is veel op excursie geweest en gaf veel cursussen. 

In Utrecht is Rob lange tijd het gezicht geweest van de onderwijsgeografie en heeft hij vele generaties van studenten opgeleid bij ‘geografie voor educatie’. Studenten deden onder andere ontwerpprojecten (het ontwerpen van educatief materiaal) bij hem.

Rob was actief in Europese samenwerking, vooral op universitair niveau, mede vormgever van samenwerking binnen Erasmus projecten.

En hij is inmiddels ook voorzitter van de commissie die de kar gaat trekken voor de viering van 150 jaar KNAG, wellicht is de medaille een extra reden om daar helemaal een feest van te maken.

Planciusmedaille voor Henk Ottens

Henk Ottens is een belangrijk man voor de geografie in Nederland en daarbuiten. Onder andere als sociaal geograaf en als hoogleraar sociale geografie aan de Faculteit Geowetenschappen (heette eerder Faculteit der Ruimtelijke wetenschappen) aan de Universiteit Utrecht, waarvan hij van 1994-1998 ook decaan was.

Op de UU en op anderen plekken heeft hij veel werk verzet. Geografisch onderwijs, onderzoek, publicaties en heel veel advieswerk, voorzitterschappen en uitvoerend werk. Bijvoorbeeld ook bij ITC (instituut voor Geo-Information Science and Earth Observation) in Enschede, Planbureau voor de Leefomgeving, NWO, KNAW, Ruimte voor Geo-Informatie, CBS, Nethur (Netherlands Graduate School of Urban and Regional Research) en Nicis (Netherlands Institute for City Innovation Studies, is opgegaan in Platform 31).

De vraag waar en waarmee Henk niet verdienstelijk voor de geografische wetenschap is geweest, lijkt eigenlijk gemakkelijker te beantwoorden. Ook heeft Henk een belangrijke bijdrage geleverd aan talloze visitaties bij de verschillende geografische instituten in Nederland en daarbuiten, vaak als voorzitter.

Internationaal heeft hij o.a. voor de geografie aan de weg getimmerd binnen de IGU en als voorzitter van EUGEO, EGIS en IGU. Hij is intensief betrokken geweest bij heel veel congressen en heeft die tot een succes geleid. En hij is belangrijk geweest bij het verbinden van verschillende partijen zoals EUROGEO, EUGEO, IGU, AAG om het International charter on geographical education voor elkaar te krijgen, waarmee geografen over de hele wereld beschikken over een eenduidig handvest voor aardrijkskundeonderwijs. En Henk is natuurlijk van 2010 tot en met 2015 voorzitter van het KNAG geweest.

Henk heeft een natuurlijk gezag, dat overal vanzelfsprekendheid is, en dat zie ook terug binnen de academisch geografische gemeenschap in Nederland, de EU en de rest van de wereld. 

Meer weten over de verschillende medailles die het KNAG uitreikt en de eerdere verkrijgers ervan?
www.geografie.nl/knag/organisatie/onderscheidingen

Hieronder een fotoverslag van de viering 145 jaar KNAG.