De verkiezingen in kaart

10 november 2023

Auteurs:

Dit artikel is verschenen in: geografie november/december 2023

Open kaart

Kennis

Met de verkiezingen voor de deur zitten kranten, nieuwssites en televisie-uitzendingen vol kaarten om allerlei aspecten daarvan te verklaren. Voorafgaand zie je vooral kaarten over stembureaus en prognoses, erna logischerwijs de uitslagen. Werkelijk alles wordt in kaart gebracht. Op landelijk niveau gaat het om patronen als: wie heeft er in welke gemeente gewonnen? En: wat zijn de uitslagen ten opzichte van de vorige verkiezingen? Op lokaal niveau wordt ingezoomd op de uitslagen per wijk of de toegankelijkheid en bereikbaarheid van de stembureaus.Om in de wirwar van kaarten, analyses en geodata je weg te vinden, volgen hier wat bronnen om in de gaten te houden.

Stembureaus

Waar kun je stemmen, hoe bereikbaar zijn de stemlokalen en welke zijn toegankelijk met een rolstoel? Tot 2017 was het achterhalen van alle stemlokalen op nationaal niveau best ingewikkeld. De gemeenten publiceerden ieder afzonderlijk lijsten met stemlokalen, maar die waren niet gestandaardiseerd, dus nationale overzichten bestonden alleen door individuele verzamelacties.

Inmiddels is er de landelijke website waarismijnstemlokaal.nl/ met alle informatie over de stembureaus in een handig overzicht. Figuur 1 toont bijvoorbeeld de stembureaus in Almere.

Figuur 1: Stembureaus in Almere

Naast de locatie van de stembureaus kun je hier ook informatie vinden over bijvoorbeeld openingstijden en toegankelijkheid. Gemeenten kunnen de adressen van stembureaus tot een week voor de verkiezingen aanleveren, dus een compleet overzicht is er op dit moment nog niet.

Meer openbare geodata, dát lijkt me nou een mooi speerpunt in een verkiezingsprogramma.

Landelijke uitslagen

Direct na de verkiezingen biedt vrijwel iedere krant en nieuwswebsite een eigen overzicht van de uitslagen per gemeente. Voor een overzicht van uitslagen van eerdere verkiezingen door het hele land – van gemeenteraad en eilandraad tot Tweede Kamer en Europees Parlement – kun je terecht op verkiezingsuitslagen.nl/. Hier zijn de uitslagen, opkomstcijfers en verdelingen van de stemmen per stembureau te vinden voor alle verkiezingen van 1858 tot 2023.

Lokale uitslagen

De meest interessante kaarten en informatie zijn misschien wel op lokaal niveau te vinden. Voor sommige verkiezingen, zoals die voor de gemeenteraad, kun je zelfs per stembureau de uitslagen zien op verkiezingsuitslagen.nl/. Voor veel andere verkiezingen ben je voornamelijk afhankelijk van bijvoorbeeld kranten die het uitzoeken. Ook is er een aantal gemeenten waar de onderzoeksafdeling aandacht besteedt aan de verkiezingsuitslag, zoals Amsterdam en Utrecht. Figuur 2 en 3 zijn twee voorbeelden van lokale kaarten, die direct veel inzicht geven in de lokale politieke situatie.

Figuur 2: Opkomst verkiezingen Amsterdam (Tweede Kamer 2021)

Figuur 3: Grootste partij per wijk in Utrecht (Tweede Kamer 2017)
Dat de opkomst meer dan 100% kan zijn, komt omdat mensen buiten het eigen district
stemmen, bijvoorbeeld dicht bij hun werk.

Een laatste optie is de verkiezingsuitslagen rechtstreeks downloaden op het open dataportaal van de overheid (zie Bronnen). Maar de ongebruikelijke bestandsindeling en de nogal logge dataset maken die niet voor iedereen even toegankelijk. Met de huidige technologie zou het toch mogelijk moeten zijn een grote interactieve webviewer te bouwen, waarin je alle data over de verkiezingen kunt bekijken én downloaden. Op die manier hoeft niet iedere gemeente, krant en onderzoeksinstelling zelf het wiel opnieuw uit te vinden. Meer openbare geodata, dát lijkt mij nou een mooi speerpunt in een verkiezingsprogramma.

BRONNEN