Gelderland in tien staten

Kaarten werden vroeger gedrukt van koperplaten, waarin de lijnen en letters waren gegraveerd en/of geëtst. Een van de voordelen van dit procedé was dat de graveur na verloop van tijd wijzigingen in de plaat kon aanbrengen. De kaart van Gelderland van Frederick de Wit uit de 2e helft van de 17e eeuw is maar liefst negenmaal gewijzigd, zodat er tien verschillende ‘staten’ van die kaart zijn.

Voor het aanbrengen van wijzigingen moesten oude lijnen worden dichtgeklopt. Daarna werd dat stuk koper gepolijst en konden nieuwe lijnen of letters gegraveerd of geëtst worden. De koperplaat was daarmee in een nieuwe ‘staat’ of toestand gekomen. Het is gebruikelijk de afdrukken van de zo verkregen nieuwe staat van de koperplaat ook ‘staat’ te noemen. In het Duits gebruikt men het woord Plattenzustand, plaattoestand. Dat is duidelijker, omdat de nieuwe staat niet de afdruk, maar de koperplaat betreft. In de historische cartografie wordt elke bewuste wijziging van een koperplaat als een nieuwe staat gezien, dus niet alleen een wijziging in het kaartbeeld, maar bijvoorbeeld ook de verandering van het uitgeversadres of, iets heel kleins, de toevoeging van een nummer.