Gelderland in tien staten

9 januari 2024
Dit artikel is verschenen in: geografie 2024 | 1
Historische cartografie
cartografie
Kennis
Allard Pierson HB-KZL l 1 A 11
Figuur 1: De kaart Ducatus Deldriæ, et Comitatus Zutphaniæ tabula auctore F. de Wit (Kaart van het hertogdom Gelderland en het graafschap Zutphen door F. de Wit). Dit is de derde staat.

Kaarten werden vroeger gedrukt van koperplaten, waarin de lijnen en letters waren gegraveerd en/of geëtst. Een van de voordelen van dit procedé was dat de graveur na verloop van tijd wijzigingen in de plaat kon aanbrengen. De kaart van Gelderland van Frederick de Wit uit de 2e helft van de 17e eeuw is maar liefst negenmaal gewijzigd, zodat er tien verschillende ‘staten’ van die kaart zijn.

Voor het aanbrengen van wijzigingen moesten oude lijnen worden dichtgeklopt. Daarna werd dat stuk koper gepolijst en konden nieuwe lijnen of letters gegraveerd of geëtst worden. De koperplaat was daarmee in een nieuwe ‘staat’ of toestand gekomen. Het is gebruikelijk de afdrukken van de zo verkregen nieuwe staat van de koperplaat ook ‘staat’ te noemen. In het Duits gebruikt men het woord Plattenzustand, plaattoestand. Dat is duidelijker, omdat de nieuwe staat niet de afdruk, maar de koperplaat betreft. In de historische cartografie wordt elke bewuste wijziging van een koperplaat als een nieuwe staat gezien, dus niet alleen een wijziging in het kaartbeeld, maar bijvoorbeeld ook de verandering van het uitgeversadres of, iets heel kleins, de toevoeging van een nummer. 

Lees het hele artikel
Nog geen lid? Klik hieronder op de groene knop voor de voordelen.
  • Onbeperkt toegang tot artikelen op geografie.nl
  • Ontvang 9 keer per jaar het tijdschrift Geografie
  • Aantrekkelijke aanbiedingen voor boeken en andere publicaties
  • Korting op deelname aan activiteiten van het KNAG
  • Blijf in contact met vakgenoten
Wachtwoord vergeten?

Instructies voor het resetten van het wachtwoord worden naar uw e-mailadres verstuurd.